Το ζήτημα της στέγασης βρίσκεται πλέον στην κορυφή της κοινωνικής και οικονομικής ατζέντας στην Κύπρο, ως πραγματικό πρόβλημα επιβίωσης για όλο και περισσότερους πολίτες, κυρίως χαμηλών και μεσαίων εισοδημάτων, που βλέπουν τα ενοίκια και τις τιμές αγοράς να εκτοξεύονται και την ιδιοκατοίκηση να απομακρύνεται ως προοπτική. Η προσφορά κατοικίας στις αστικές περιοχές αδυνατεί να ανταποκριθεί στη ραγδαία αυξανόμενη ζήτηση, δημιουργώντας συνθήκες εκτόπισης, υπερτιμολόγησης και κοινωνικής ανισότητας.

Οι λόγοι είναι πολλοί: αύξηση του πληθυσμού, αύξηση του κόστους κατασκευής, περιορισμένη κρατική παρέμβαση, αργά αντανακλαστικά από τον ιδιωτικό τομέα και δυσκολία στη δανειοδότηση λόγω κόστους ζωής.

Η ΕΔΕΚ, μελετώντας τη στεγαστική πολιτική και τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι πολίτες, προτείνει ένα νέο, ολιστικό στεγαστικό σχέδιο, το Γενικό Σχέδιο Οικίας – Γε.Σ.ΟΙ.

Τι είναι το Γε.Σ.ΟΙ.

Το Γε.Σ.ΟΙ. στοχεύει στην καθολική, δίκαιη πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγη για νοικοκυριά χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος.

Λειτουργεί ως γενικό σύστημα δημιουργίας προσιτής στέγης, βασισμένο σε πολυμορφικό πλαίσιο επιδοτήσεων με τη συμμετοχή πολλών φορέων, περιλαμβανομένων ιδιοκτητών/επιχειρηματιών γης, του ΚΟΑΓ, του κράτους και ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Προκύπτει:

• Αυτόματη προσφορά (χωρίς νέες οικοδομές) για τους πρώτους 6–12 μήνες.
• Ξεχωριστή ρύθμιση για στέγαση προσωπικού εργοστασίων/ξενοδοχείων ώστε να μην πιέζονται οι γειτονιές.
• Αξιοποίηση κρατικής γης σε περιοχές πλησίον αστικών κέντρων.

Χρηματοδοτικοί Εταίροι

Στο σχέδιο συμμετέχουν:

• Ο ΚΟΑΓ και το κράτος.
• Οι πολίτες μέσω «μέσης τιμής» ενοικίων ανά περιοχή.
• Ευρωπαϊκά προγράμματα (ΘΑΛΕΙΑ 2021–2027 κ.ά.).
• Ιδιοκτήτες/επιχειρηματίες ανάπτυξης γης.
• Το κράτος μέσω παραχώρησης γης και φορολογικών κινήτρων.

Προβλήματα που αντιμετωπίζει το Γε.Σ.ΟΙ.

• Εκτίναξη τιμών ενοικίων (ιδίως σε Λεμεσό και αστικές/παράκτιες ζώνες).
• Νοικοκυριά που δίνουν 30–40% του εισοδήματος στη στέγη.
• Έλλειμμα αποθεμάτων «προσιτής» κατοικίας για ενοίκιο ή αγορά.
• Αδυναμία νέων εργαζομένων και νέων οικογενειών να αποκτήσουν στέγη.

Το Γε.Σ.ΟΙ. λειτουργεί με εισοδηματικά κριτήρια και μακροχρόνιες συμβάσεις, με ειδικές ρήτρες για ιδιοκτήτες/επιχειρηματίες.

Τρόποι Υλοποίησης του Γε.Σ.ΟΙ.

(α) Master-Lease 10ετίας

Το κράτος – μέσω ΚΟΑΓ ή άλλων φορέων – ενοικιάζει συγκροτήματα διαμερισμάτων με εγγύηση πληρωμής και ασφάλιση καθυστέρησης.
Ο ιδιοκτήτης έχει έναν αντισυμβαλλόμενο, με καθαρούς κανόνες και μηδενικό ρίσκο.
Δίνει άμεσα αποθέματα χωρίς νέο χτίσιμο.

(β) Renovate-to-Lease με ρήτρα Γε.Σ.ΟΙ.

Επιχορήγηση ανακαίνισης μόνο αν το ακίνητο μπει στο μητρώο Γε.Σ.ΟΙ. για 10 χρόνια.

(γ) Μετατροπές Χρήσης

Τυποποιημένες κατόψεις και ταχεία αδειοδότηση (80 εργάσιμες) για μετατροπή γραφείων/στούντιο σε κατοικίες.
Δεκάδες μονάδες ανά κτίριο σε 6–12 μήνες.

(δ) Στέγαση φοιτητών – νέων – νέων εργαζομένων

Συμβόλαια για φοιτητικές κλίνες και στέγαση εκπαιδευτικών/νοσηλευτών/νέων, με στόχο αποσυμφόρηση των γειτονιών χωρίς νέες αναπτύξεις.

Έλεγχος Τιμών

Οι τιμές ελέγχονται με βάση τον «διάμεσο» και πλαφόν στο 80%.

Το κράτος:

• εντοπίζει τον διάμεσο ενοικίου ανά ζώνη
• ορίζει 80% πλαφόν

Αν ένα ενοίκιο υπερβεί το πλαφόν, το ακίνητο βγαίνει εκτός Γε.Σ.ΟΙ. και δεν επιδοτείται.
Έτσι δεν υπάρχει κίνητρο τεχνητής αύξησης τιμών από ιδιοκτήτες.

Ειδική Ρύθμιση για Εργαζομένους Τουρισμού και Εστίασης

• Ξενοδοχεία: Στέγαση εντός μονάδας με μηδενικό κόστος για το Γε.Σ.ΟΙ.
• Εστίαση: «Κοιτώνες κλάδου» σε κενά κτίρια με ευρωπαϊκά κονδύλια· ο εργαζόμενος πληρώνει μικρό ενοίκιο, ο εργοδότης δεν επιβαρύνεται.

Ειδικό Κεφάλαιο – Αξιοποίηση Κρατικής Γης

Η αξιοποίηση της αδρανούς κρατικής γης πρέπει να γίνει πρώτη προτεραιότητα.

Παράδειγμα: μεγάλη έκταση μεταξύ Αλάμπρας – Αγίας Βαρβάρας με σχέδιο 612 οικοπέδων από το 2012 που «πάγωσε».
Αντίστοιχες εκτάσεις υπάρχουν σε όλες τις επαρχίες.

Τρόποι αξιοποίησης:

(α) Μακροχρόνια Μίσθωση Γης 49–99 έτη

• Το κράτος κρατά την κυριότητα.
• Ο επιχειρηματίας χτίζει/χρηματοδοτεί.
• Το 50% των μονάδων διατίθεται ως προσιτή στέγαση (15 χρόνια).
• Το κράτος εισπράττει μίσθωμα και ρήτρα υπεραπόδοσης.

(β) Κοινή Εταιρεία Κράτους–Ιδιώτη (SPV 50–50)

• Το κράτος παρέχει τη γη, ο ιδιώτης την κατασκευή.
• Το 50% των μονάδων παραμένει ως προσιτή στέγαση για 15 χρόνια.

(γ) BLT (Build–Lease–Transfer)

• Ο ιδιώτης κατασκευάζει και ενοικιάζει το κτίριο στο κράτος για 15–20 έτη.
• Στο τέλος γίνεται μεταβίβαση ή ανανέωση.

Η πρόταση της ΕΔΕΚ για τη στεγαστική κρίση λειτουργεί συμπληρωματικά στα υφιστάμενα σχέδια που δεν απέδωσαν και διορθώνει τις στρεβλώσεις που προκαλούν κοινωνικές ανισότητες. Η επίλυση των ανισοτήτων, όπως η αύξηση κατώτατου μισθού, η υπαγωγή του στην ΑΤΑ και η αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας  είναι απαραίτητη για την επιτυχία του σχεδίου.