«Μου είπαν είσαι μικρός

Εάν κάνεις ένα ακόμα βήμα θα σε αφανίσουν

Τους είπα

Αν δεν το κάνω θα είμαι ακόμα πιο μικρός»

Αγαπημένε μας γιατρέ,

Όχι ένα αλλά πολλά βήματα έκανες στην πολυτάραχη ζωή σου.

Μια ζωή γεμάτη αγώνες και αγωνίες.

Αγώνες για το λαό της πατρίδας μας και τον Ελληνισμό,

-        τους λαούς της Αφρικής και της Ασίας που στέναζαν κάτω από τον αποικιακό ζυγό,

-        την κατάργηση του ρατσιστικού Απαρτχάιντ στη Ν. Αφρική και την απελευθέρωση του Νέλσον Μαντέλα,

-        την απελευθέρωση της Παλαιστίνης και την ίδρυση Παλαιστινιακού κράτους,

-        την αποκατάσταση των δικαιωμάτων των Κούρδων.

Αγωνίες για την τύχη του λαού μας:

-        την απελευθέρωση από τον Βρετανικό αποικιακό ζυγό,

-        τους κινδύνους  και τις παγίδες που έκρυβαν οι συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Ήσουν από τους λίγους που τις πρόβλεψες, γι΄ αυτό και δεν τις υιοθέτησες. Τις αποκαλούσες μετααποικιακό καθεστώς,

-        την υπεράσπιση της Κυπριακής Δημοκρατίας κατά την διάρκεια της τουρκοανταρσίας του 1963-64,

-        την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Ελλάδα και την προστασία της κρατικής μας υπόστασης που κινδύνευε από την προδοτική υπονόμευση της χούντας των Αθηνών την επταετία 1967-1974,

-        την προάσπιση της συνταγματικής νομιμότητας από την παράνομη δράση της ΕΟΚΑ Β΄,

-        την έκβαση της ένοπλης αντίστασης στο προδοτικό πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974 και της τουρκικής εισβολής που ακολούθησε,

-        την αποκατάσταση της  συνταγματικής νομιμότητας, την επιστροφή του εξόριστου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου και τη ματαίωση των τουρκικών διχοτομικών σχεδίων που ακολούθησαν,

-        την επούλωση των πληγών που επακολούθησαν την κατοχή, την προσφυγοποίηση 200 χιλ. συμπατριωτών μας, την οικονομική και κοινωνική ανισότητα που προκλήθηκε,

-        την προστασία της Κυπριακής Δημοκρατίας από τους κινδύνους που θα απέρρεαν από την αποδοχή του σχεδίου Ανάν.

Σε αυτή την τελευταία αποχαιρετιστήρια ομιλία, η θλίψη και η συγκίνηση δεν είναι δυνατόν να  αποκρυβούν, όπως και η περηφάνεια που σε έμενα έλαχε αυτός ο τιμητικός κλήρος να σε αποχαιρετίσω εκ μέρους ενός περήφανου και τιμημένου κόμματος που ίδρυσες και καθοδήγησες σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, διαμορφώνοντας νέα πολιτικά δεδομένα στην πατρίδα μας.

Είναι ίσως από τις ελάχιστες περιπτώσεις που η πλούσια ελληνική γλώσσα είναι πολύ φτωχή για να αποδώσει την πολύπλευρη προσφορά σου στην πολιτική, την ιατρική, την ποίηση, τη ζωγραφική.

Θα μπορούσαν να ειπωθούν χιλιάδες λέξεις, να διαβαστούν εκατοντάδες σελίδες για την προσωπικότητά σου, έναν αυτοδημιούργητο Έλληνα της Κύπρου, έναν διορατικό και ακούραστο ηγέτη, ευγενικό, δίκαιο, σεμνό που προσέφερε στην πατρίδα του και τον λαό του με ανιδιοτέλεια, όσα περισσότερα μπορούσε.

Αγαπημένε μας γιατρέ, ήσουν μια ιδιαίτερα ξεχωριστή περίπτωση ανθρώπου, που έδωσες υπόσταση στις ιδέες σου, η αγάπη και η φλόγα σου για τον Ελληνισμό δεν έσβησαν ποτέ, μέχρι και την τελευταία στιγμή. Δεν έχανες την ευκαιρία να τονίζεις ότι «ο αγωνιστής όσα περισσότερα προσφέρει στην πατρίδα του, τόσα περισσότερα χρωστά».

Μπορούσες και ενέπνεες τους συνεργάτες σου, με το παράδειγμα και τον χαρακτήρα σου, τους οδηγούσες να αναζητούν και να υπολογίζουν την αξία και τη σημασία ακόμα και των λεπτομερειών που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην επιτυχία του αγώνα επιβίωσης του λαού μας, την εμπέδωση των δημοκρατικών θεσμών και τη σοσιαλιστική αλληλεγγύη προς τους συνανθρώπους μας.

Τίμησες τόσο την Ιατρική, όσο και την πολιτική. Δεν πήρες, έδωσες αξία στις θέσεις που τάχθηκες να υπηρετήσεις, του Βουλευτή για 46 ολόκληρα χρόνια και του Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων την περίοδο 1986-1991.

Ο χρόνος είναι ανεπαρκής για να μπορέσει κάποιος να απαριθμήσεις όλα όσα πρέπει και να μην σε αδικήσει, παραλείποντας σημαντικές στιγμές της βιολογικής και πολιτικής σου πορείας.

Πολλές και ιδιαίτερες οι στιγμές που σημάδεψαν τη ζωή σου ταυτισμένες με την σύγχρονη ιστορία της πατρίδας μας.

Πραγματικά ποιες να αναφέρεις και ποιες να παραλείψεις.

Όμως η 15η και η 30η Αυγούστου 1974 εκτιμώ ότι κατατάσσονται ανάμεσα στις κορυφαίες.

Επιβεβαίωσαν την φιλοπατρία και τη μεγαλοψυχία σου, την ευγένεια του χαρακτήρα σου, την αποφασιστικότητά σου, τη διαγραφή του κινδύνου και την απουσία φόβου, αλλά και τη συγχώρεση που απλόχερα προσέφερες ακόμα και σε όσους έθεταν σε κίνδυνο την ίδια σου τη ζωή.

Η παρουσία σου στη σύσκεψη της 15ης Αυγούστου 1974 στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών για να συζητηθεί το σχέδιο παράδοσης της πατρίδας μας στην Τουρκία, το γνωστό σχέδιο Γκιουνές, παρά τις προειδοποιήσεις ότι η ζωή σου βρίσκεται σε κίνδυνο και θα ήταν καλύτερα να απέχεις, ταυτίστηκε με μια από τις πλέον σημαντικές στιγμές της πολιτικής σου διαδρομής.

Αφού με τεκμηριωμένη πολιτική επιχειρηματολογία έπεισες για την ανάγκη απόρριψής του, απευθυνόμενος προς τους οπλοφόρους της ΕΟΚΑ Β΄ είπες:

«Απευθύνομαι σε σας που με μισάτε. Εγώ δεν αισθάνομαι μίσος για κανένα. Αισθάνομαι αγάπη. Καλώ όλους να παραμερίσετε τα μικρά και τα μίση. Είναι θέμα εθνικής αναγκαιότητας. Είναι θέμα πατριωτισμού. Δεν είναι θέμα προσώπων. Είναι θέμα εθνικής επιβίωσης».

Τα πρόσωπα έσκυψαν, τα όπλα σίγησαν. Αυτό όμως που δεν έγινε στις 15 έγινε στις 30 Αυγούστου. Οι γνωστοί - άγνωστοι δολοφόνοι έστησαν ενέδρα στο κέντρο της Λευκωσίας, μερικές δεκάδες μέτρα μακριά από τα γραφεία της ΕΔΕΚ και επιχείρησαν να σε δολοφονήσουν για να φιμώσουν τις ιδέες σου, για να τερματίσουν την αντίσταση ενάντια στη συνταγματική εκτροπή που επέφερε το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου.

Ο στόχος δεν επιτεύχθηκε, ελαφρά τραυματισμένος επέζησες. Έχασε όμως τη ζωή του ο συναγωνιστής και συνεργάτης σου ο Δώρος Λοΐζου για να μετατραπεί σε αιώνιο σύμβολο του αγώνα για ψωμί και λευτεριά. Έτσι έκλεισε ουσιαστικά ο κύκλος δολοφονιών των στελεχών της ΕΔΕΚ, που άρχισε στις 5 Απριλίου 1973 με τη δολοφονία του πρωτομάρτυρα της αντίστασης, του Κόκου Φωτίου.

Με το πρόσωπο και το πουκάμισο ματωμένο έδωσες συγχώρεση στους δολοφόνους. Κάλεσες τα στελέχη της ΕΔΕΚ να αποφύγουν τα αντίποινα και τον λαό να παραμείνει ενωμένος, να αγωνιστεί για  τη συνταγματική νομιμότητα, την επιστροφή του Αρχ. Μακαρίου και την αντιμετώπιση των δεδομένων της τουρκικής εισβολής και κατοχής. Ταυτόχρονα η δήλωσή σου «οι ιδέες δεν δολοφονούνται» παραμένει διαχρονική παρακαταθήκη για τους μελλοντικούς αγωνιστές.

Έκτοτε σε πολλές περιπτώσεις εξέφρασες ένα παράπονο, ότι ζεις με μια δανεική ζωή και ότι ο Δώρος σου στέρησε έναν περήφανο θάνατο.

Παρ΄ όλα αυτά σήμερα ο βιολογικός σου θάνατος ολοκληρώθηκε με περηφάνεια και αξιοπρέπεια, όπως έζησες σε όλη σου τη ζωή.

Έφυγες όμως με μια επιθυμία σου ανεκπλήρωτη

Να περπατήσεις Λεύτερος στον Λεύτερο Πενταδάκτυλο. Αυτόν που οι ηρωικοί συναγωνιστές σου οι Κοκκινοσκούφηδες στις 24 Απριλίου 1964 απελευθέρωσαν από τους τούρκους στρατιώτες της ΤΟΥΡΔΥΚ και τους Τ/Κύπριους στασιαστές της ΤΜΤ, ματαιώνοντας τα σχέδια της Άγκυρας για επέκταση του Τ/Κυπριακού θύλακα της Λευκωσίας μέχρι τις ακτές της Κερύνειας.

Όμως, η ψυχή και το πνεύμα σου ελεύθερα πια από το σώμα, σαν αετός, θα φτερουγίζουν στις βουνοκορφές του Πενταδακτύλου, να αγναντεύουν τις ακτές τις Κερύνειας και να μας υποδεικνύουν το καθήκον μας. Ότι τα σύνορά μας δεν είναι η κατοχική γραμμή και το συρματόπλεγμα της ντροπής, αλλά οι ακτές και η θάλασσα της Κερύνειας.

Αγαπημένε μας γιατρέ, πολιτικέ και ιδεολογικέ μας καθοδηγητή,

η φυσική σου παρουσία θα μας λείψει,

η πεφωτισμένη φυσιογνωμία σου θα συνεχίσει να μας εμπνέει,

οι αγώνες σου θα μας καθοδηγούν ως φωτεινός οδοδείκτης, να συνεχίσουμε την πορεία που εσύ χάραξες για λευτεριά της μαρτυρικής μας πατρίδας, για δημοκρατία και σοσιαλισμό.

Εξοχότατε Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας

Μακαριότατε, Σεβαστό Ιερατείο

Πρόεδρε της Βουλής των Αντιπροσώπων

Εκπρόσωποι Κυβερνήσεων, Κομμάτων και Οργανώσεων

Πολιτειακοί και Κρατικοί αξιωματούχοι

Συμπατριώτισσες και συμπατριώτες,

Σήμερα σεμνά και ταπεινά αποχαιρετούμε τον τελευταίο μεγάλο μιας γενιάς πολιτικών, που σημάδεψε ανεξίτηλα την ιστορία της πατρίδας μας, του Ελληνισμού, της Ευρώπης, του Αφροασιατικού Απελευθερωτικού και Αντιαποικιακού Κινήματος.

Σήμερα αποχαιρετούμε σε αυτό το τελευταίο συναπάντημα τον ιδρυτή και ιστορικό ηγέτη της ΕΔΕΚ με μερικούς από τους δικούς του στίχους.

«Όχι! Δεν δέχομαι να γονατίσω

Όχι! Με καρτερούν οι σύντροφοι στο συρματόπλεγμα

και οι νεκροί στον Πενταδάκτυλο

Να πεθαίνω ναι!

Να γονατίσω όχι!».

Η μνήμη σου αγαπημένε μας γιατρέ θα παραμείνει αιώνια.

Γραφείο Τύπου

Λευκωσία, 5 Μαΐου 2021